ၾကင္ဖက္မ်ားစြာ သာသနာ အပိုင္း(၁)

(၁) ခရစ္ယာန္ဘာသာ

၁၆ရာစုနဲ႔ ၁၇ ရာစုအတြင္း ဥေရာပနယ္ခ်ဲ႕စနစ္ေၾကာင့္ ခရစ္ယာန္သာသနာဟာ ေျမာက္အေမရိကတိုက္ကို စပိန္၊ျပင္သစ္၊အဂၤလိပ္ နယ္ခ်ဲ႕သမားေတြနဲ႔အတူ ေရာက္ရွိလာခဲ့ပါတယ္။ ပထမဆံုးေရာက္ရွိခဲ့တဲ့ ခရစ္ယာန္ဂိုဏ္းကေတာ့ စပိန္ေတြနဲ႔အတူ ပါလာတဲ့ ရိုမန္ကက္သလစ္ဂိုဏ္းျဖစ္ျပီး အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ ပရိုတက္စတင့္၊ အဂၤလိကန္၊ ဘက္ပ္တစ္ စတဲ့ ဂိုဏ္းေတြ အေမရိကကို တျဖည္းျဖည္း ေရာက္ရွိလာခဲ့ပါတယ္။

 နတ္ကိုးကြယ္သူ အင္ဒီးယန္းလူနီေတြရဲ့ ေဒသမွာ ဥေရာပသားေတြ ေျပာင္းေရြ႕အေျခခ်မႈ တစ္ႏွစ္ထက္တစ္ႏွစ္ ပိုမိုမ်ားျပားလာတာေၾကာင့္ ခရစ္ယာန္ယဥ္ေက်းမႈဟာ တစတစအေျခခိုင္မာလာခဲ့ျပီး ခရစ္ယာန္ဘာသာေရး ဂိုဏ္းခြဲေတြလည္း တစတစမ်ားျပားလာခဲ့ပါတယ္။

တစ္ရပ္တစ္ဘာသာ၊ တစ္ရြာတစ္ပုဒ္ဆန္းဆိုသလိုပဲ ဥေရာပကေနေျပာင္းေရြ႕အေျခခ်လာတဲ့ ခရစ္ယာန္ဘာသာဟာ ၾကီးမားက်ယ္ျပန္႔လွတဲ့ အေမရိကမွာ ေဒလအလိုက္၊ ဂိုဏ္းက႑အလိုက္ အသြင္သ႑ာန္မ်ိဳးစံု ေျပာင္းလဲလာျပီး အဲဒီကေန ဓေလ့ထံုးစံ၊ ယဥ္ေက်းမႈစရိုက္လကၡဏာ အသစ္ေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳး ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ ေခတ္နဲ႔အညီ လိုက္ေလ်ာညီေထြ ေျပာင္းလဲလာတဲ့ ဘာသာေရးဂိုဏ္းေတြ ရွိသလို အစြန္းေရာက္ ေခတ္ေနာက္ျပန္ဆြဲတဲ့ ဘာသာေရး ဂိုဏ္းေတြလည္း ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေခတ္ေနာက္ျပန္ဆြဲတဲ့ ခရစ္ယာန္ဘာသာေရးဂိုဏ္းေတြထဲက တစ္ခုကေတာ့ Mormonism ဆိုတဲ့အယူ၀ါဒကို က်င့္သံုးတဲ့ The Chruch of Jesus Christ of Latter-day Saints (LDS Church) ဂိုဏ္းပဲျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ကို ေမာ္မန္ (Morman) ေတြလို႔ ေခၚၾကပါတယ္။ ေမာ္မန္ေတြဟာ ဇနီးမယား အေျမာက္အျမား အကန္႔အသတ္မရွိ လက္ထပ္ယူျခင္းကို ဘာသာေရး ထံုးတမ္းစဥ္လာတစ္ခုအျဖစ္ အဓိကထား ျပဳလုပ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ေမာ္မန္အမ်ိဳးသမီးေတြကေတာ့ ေယာက်ၤားေတြလို အခြင့္အေရးမရွိပါဘူး။

ေမာ္မန္ေတြရဲ့ Polymagy (အိမ္ေထာင္ဖက္တစ္ဦးထက္ပို၍ လက္ထပ္ယူျခင္း)ကို ၁၈၃၀မွာ LDS Church ဂိုဏ္းတည္ေထာင္သူ ဂ်ိဳးဇက္စမစ္က စတင္တီထြင္ခဲ့ပါတယ္။

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွ ေမာ္မန္ခရစ္ယာန္တစ္ဦးႏွင့္ ဇနီးမ်ား (၁၈၈၈ ခုႏွစ္)

ေမာ္မန္ဂိုဏ္းဟာ Polygamy ကိုစတင္က်င့္သံုးကတည္းက သူတို႔ဂိုဏ္းထဲမွာသာမက ခရစ္ယာန္ဘာသာထဲမွာပါ အျငင္းပြားစရာျဖစ္ေစခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီစနစ္ဟာ ေမာ္မန္ေတြရဲ့ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံျဖစ္လာျပီး LDS Church ကေန အဲဒီစနစ္ကို မက်င့္သံုးေတာ့တဲ့ Community of Christ (သို႔) Reorganized Chruch of Jesus Christ of Latter-day Saints (RLDS) နဲ႔ အဲဒီစနစ္ကို ခုခ်ိန္ထိ က်င့္သံုးေနဆဲျဖစ္တဲ့ Fundamentalist Chruch of Jesus Christ of Latter-day Saints (FLDS)၊ Apostolic United Brethren (AUB) စတဲ့ ဂိုဏ္းခြဲေတြ ကြဲထြက္ခဲ့ပါတယ္။ LDS Church ရဲ့တည္ေထာင္သူ ဂ်ိဳးဇက္စမစ္ဟာ သူကြယ္လြန္ခ်ိန္အထိ ဇနီးစုစုေပါင္း ၄၀ ေက်ာ္ကို လက္ထပ္ခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။  LDS Church ရဲ့ ဥကၠဌ ဘရစ္ဂမ္ယန္းဟာလည္း ဇနီး ၅၁ ေယာက္နဲ႔ သားသမီး ၅၆ ေယာက္ရွိျပီး အဲဒီဘုရားေက်ာင္းရဲ့ ဓမၼဆရာ Heber C. Kimball မွာဆိုရင္လည္း ဇနီး ၄၃ ေယာက္နဲ႔ သားသမီး ၆၅ ေယာက္ ရွိခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။

 LDS Church ရဲ့ ဥကၠဌ ဘရစ္ဂမ္ယန္း (1847-1877)

ေမာ္မန္ဂိုဏ္းဟာ Polygamy စနစ္ကို ဘာသာေရးအေနနဲ႔ ျပဳလုပ္တာျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္နဲ႔ အမ်ားသူငွာ လက္မခံတဲ့ၾကားကေန ယေန႔အခ်ိန္ထိ နည္းလမ္းမ်ိဳးစံုနဲ႔ ဆက္လက္က်င့္သံုးေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့အခ်ိန္ကေန ယေန႔အခ်ိန္ထိ အဲဒီစနစ္ေၾကာင့္ပဲ ေမာ္မန္ေတြနဲ႔ အေမရိကန္အစိုးရအဆက္ဆက္ၾကားမွာ ျပႆနာအမ်ားၾကီး ရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ့ အေျခခံဥပေဒမွာ ျပဌာန္းထားတဲ့ လြတ္လပ္စြာယံုၾကည္ကိုးကြယ္ခြင့္ရွိျခင္း ဆိုတဲ့အခ်က္ကို အခြင့္ေကာင္းယူျပီး ဘာသာေရးအရ ေမာ္မန္ခရစ္ယာန္ေယာက်ၤားတစ္ေယာက္ဟာ ဇနီးအမ်ားၾကီး လက္ထပ္ရမယ့္ တာ၀န္ရွိတယ္လို႔ ေမာ္မန္ဂိုဏ္းဆိုပါတယ္။ အဲဒီလို အစိုးရနဲ႔ ေမာ္မန္ေတြၾကား ဒီစနစ္အတြက္ အျငင္းပြားမႈေၾကာင့္ ၁၈၇၈ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ့ အေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္ရတဲ့အထိ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္တရားရင္ဆိုင္မႈၾကီး တစ္ခုျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ Reynolds v.United State လို႔ နာမည္ေပးထားတဲ့ အဲဒီအမႈေၾကာင့္ အေျခခံဥပေဒမွာ ပါရွိတဲ့ လြတ္လပ္စြာယံုၾကည္ကိုးကြယ္ခြင့္ရွိျခင္း ဆိုတဲ့အခ်က္ကို အဲဒီဘာသာေရးေဆာင္ရြက္ခ်က္ဟာ အမ်ားျပည္သူအတြက္ ျပဌာန္းထားတဲ့ ဥပေဒေတြ၊ လူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္းမွာ လိုက္နာက်င့္သံုးရမယ့္ တာ၀န္၀တၱရားေတြကို ခ်ိဳးေဖာက္တာမ်ဳိးမရွိေစရဆိုတဲ့ စာသားမ်ဳိးေတြပါတဲ့ နည္းဥပေဒနဲ႔ ျဖည့္စြက္ ျပင္ဆင္ခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ့ ျပည္နယ္အားလံုးမွာ တစ္လင္တစ္မယားစနစ္ကို ျပဌာန္းလိုက္ျပီး အိမ္ေထာင္ဖက္တစ္ဦးထက္ပိုျပီး လက္ထပ္ေပါင္းသင္းရင္ ေထာင္ဒဏ္ ၅ႏွစ္ အထက္က်ခံရမယ္လို႔ သတ္မွတ္လိုက္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေမာ္မန္ေတြကေတာ့ သူတို႔ရဲ့ ဘာသာေရးတာ၀န္ၾကီးကို မေပ်ာက္ပ်က္ေအာင္ ဥပေဒကို လက္တစ္လံုးျခားလုပ္ျပီး ေစာင့္ထိန္းေနၾကဆဲပါပဲ။

ဘယ္လိုမ်ိဳးေစာင့္ထိန္းသလဲ ေလ့လာၾကည့္တဲ့အခါ ေမာ္မန္အိမ္ေထာင္တစ္ခုမွာ တရား၀င္လက္ထပ္ထိမ္းျမားျပီး အစိုးရဆီမွာ မွတ္ပံုတင္ထားတာက ပထမဆံုးဇနီး ဒါမွမဟုတ္ ဇနီးတစ္ဦးတည္းပဲ ရွိပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ဇနီးမယားေတြကိုေတာ့ မွတ္ပံုတင္ထားျခင္း မရွိပါဘူး။ သားသမီးေမြးဖြားတဲ့အခ်ိန္မွာေတာ့ မွတ္ပံုမတင္ထားတဲ့ ဇနီးေတြဟာ single mother အျဖစ္ ရပ္တည္ေနၾကပါတယ္။ အေမရိကရဲ့ လြတ္လပ္တဲ့ လူေနမႈစရိုက္ကို ဘာသာေရးအတြက္ ခုတံုးလုပ္ထားတာပါ။ အေမရိကန္လိုႏိုင္ငံမ်ိဳးမွာ ဒီလိုစနစ္မ်ိဳးကို ဘာသာေရးအေၾကာင္းျပျပီး လုပ္ေဆာင္ႏိုင္တာဟာ အံ့ၾသစရာေကာင္းလွပါတယ္။ လင္ေယာက်ၤားတစ္ဦးတည္းကို ဇနီးအမ်ားအျပားက ခြဲတမ္းက်နဲ႔ ေပါင္းသင္းရတဲ့အခါ ဇနီးမယားေတြမွာ အိမ္ေထာင္ေရးသုခကို အျပည့္အ၀ခံစားရမွာ မဟုတ္တာေသခ်ာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေမာ္မန္အမ်ိဳးသမီးအမ်ားစုကေတာ့ သူတို႔ရဲ့ဘ၀ကို သူတို႔ေက်နပ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ေက်နပ္တယ္လို႔ ေျပာေပမယ့္ သူတို႔ဟာ ကာမဆႏၵအရေတာ့ ေက်နပ္မႈမရွိတာ ေသခ်ာပါတယ္။ ဘာသာေရးမိႈင္းတိုက္ခံထားရတဲ့အခါ သူတို႔ခမ်ာ ဘုရားသခင္ရဲ့ အလိုေတာ္က် ေက်နပ္တယ္လို႔ပဲ ေျပာၾကရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မေက်နပ္တဲ့အမ်ဳိးသမီးတခ်ဳိ႕ေၾကာင့္ ေမာ္မန္ဂိုဏ္းဆရာေတြ ေထာင္ထဲေရာက္သြားတဲ့ သာဓကေတြလည္း အမ်ားၾကီးရွိခဲ့ပါတယ္။ အစိုးရဖက္ကလည္း ဒီဂိုဏ္းကိုျဖိဳခြဲႏိုင္ဖို႔ ခိုင္လံုတဲ့သက္ေသအေထာက္အထားေတြ ရမယ့္အခ်ိန္ကို ေခ်ာင္းေနတာပါ။ အစိုးရအဆက္ဆက္ ၾကိဳးပမ္းခဲ့ေပမယ့္ ေမာ္မန္ဂိုဏ္းကေတာ့ ဆက္လက္ရွင္သန္ေနဆဲပါပဲ။ ဘာေၾကာင့္ပါလဲ။

ေမာ္မန္အမ်ားစုဟာ ေခတ္ေပၚအသံုးအေဆာင္၊ လွ်ပ္စစ္ပစၥည္းေတြ သံုးစြဲျခင္းကို ဘာသာေရးအရ ကန္႔သတ္ထားတဲ့ Amish ေတြလိုပဲ ၁၆ရာစုရိုးရာ၀တ္စံုေတြကို ၀တ္ဆင္တဲ့ ေရွးရိုးစြဲ၀ါဒီေတြျဖစ္ၾကပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခ်က္က သူတို႔ဘာသာ၀င္အခ်င္းခ်င္းကလြဲျပီး အျပင္ကလူေတြနဲ႔ လက္ထပ္ေပါင္းသင္းတာမ်ိဳး မရွိသေလာက္ နည္းပါတယ္။ အေမရိကလိုႏိုင္ငံမ်ိဳးမွာ ေခတ္ေနာက္ျပန္ဆြဲေနတဲ့ အ၀တ္အစား၊ အေတြးအေခၚေတြနဲ႔ ရွင္သန္ေနတဲ့ ေမာ္မန္ေတြထဲမွာ ေခတ္ပညာတတ္ေတြရွိေနတယ္ဆိုတာ မယံုၾကည္ႏိုင္စရာပါ။ ငယ္ရြယ္စဥ္ကတည္းက ဘာသာေရးမိႈင္းတိုက္ခံထားရတဲ့အခါ ေခတ္ပညာဘယ္ေလာက္တတ္တတ္ ေမာ္မန္ေတြဟာ အစဥ္အလာကေန ရုန္းထြက္ႏိုင္စြမ္း မရွိပါဘူး။ ေမာ္မန္ေတြကို ဘာသာျခားေတြ ၀င္ေရာက္ထိုးေဖာက္ႏိုင္စြမ္း မရွိတဲ့ တျခားအေၾကာင္းရင္းတစ္ခုကေတာ့ သူတို႔ဟာ ေငြေၾကးခ်မ္းသာၾကြယ္၀တဲ့ အသိုင္းအ၀ိုင္းျဖစ္ေနလို႔ပါပဲ။ ေမာ္မန္အမ်ားစုဟာ ေျမပိုင္ရွင္၊လယ္ယာလုပ္ငန္းပိုင္ရွင္ၾကီးေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ဇနီးမယားေျမာက္ျမားစြာကေန ရလာတဲ့ သားတစ္ရာ၊ေျမးတစ္က်ိပ္နဲ႔ ေမာ္မန္ေတြဟာ ျပင္ပအလုပ္သမားေတြ ငွားရမ္းစရာမလိုပဲ သူတို႔ရဲ့ က်ယ္ေျပာလွတဲ့ လယ္ယာေျမေတြမွာ အလုပ္လုပ္ကိုင္ၾကပါတယ္။ သူတို႔ေနထိုင္ရာေနရာ အမ်ားစုဟာလည္း လူေနထူထပ္တဲ့ ျမိဳ႕ရြာေတြရဲ့ အေ၀းမွာ တသီးတသန္႔တည္ရွိေနတဲ့ လယ္ယာေမြးျမဴေရးျခံၾကီးေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ သူတို႔ေနရာကို ေရာက္သြားရင္ ခုေခတ္နဲ႔ ဘာမွမဆိုင္တဲ့ သမိုင္းထဲက ေနရာတစ္ခုကို ေရာက္သြားသလိုပါပဲ။

အေမရိကန္လိုႏိုင္ငံမ်ိဳးမွာ ေမာ္မန္ေတြဟာ လူနည္းစုဆိုေပမယ့္ တကၠဆတ္၊ယူတာ့၊အရီဇိုးနား၊ ကိုလိုရာဒိုစတဲ့ ျပည္နယ္ေတြမွာ ေနထိုင္ၾကတဲ့ ေမာ္မန္ဂိုဏ္း၀င္စုစုေပါင္းဟာ သိန္းဂဏန္းေက်ာ္ ရွိေနပါတယ္။ ခ်မ္းသာၾကြယ္၀ျပီး လုပ္ငန္းၾကီးေတြပိုင္ဆိုင္ထားတဲ့ တခ်ိဳ႕ေမာ္မန္ေတြကေတာ့ ျမိဳ႕ၾကီးျပၾကီးေတြမွာ ေနထိုင္တဲ့အတြက္ ျမိဳ႕ျပလူေနမႈစရိုက္နဲ႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြေနထိုင္ၾကတဲ့အခါ သူတို႔ေက်းလက္မွာလိုမ်ိဳး ဇနီးမယားအမ်ားၾကီးယူလို႔မရတဲ့အတြက္ တစ္လင္တစ္မယားစနစ္နဲ႔ပဲ ျမင္ေတြ႕ၾကရပါတယ္။ ေမာ္မန္ေတြထဲမွာ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားသူေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒီထဲက ဆြဲထုတ္ျပရရင္ တေလာက အေမရိကန္သမၼတေရြးေကာက္ပြဲမွာ ရီပတ္ပလစ္ကန္ပါတီကို ကိုယ္စားျပဳျပီး လက္ရိွသမၼတအိုဘားမားကို ယွဥ္ျပိဳင္ခဲ့တဲ့ မက္ဆာခ်ဴးဆက္ျပည္နယ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴး မစ္ထ္ရြန္နီ ပဲျဖစ္ပါတယ္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံေရးေလာကထဲက ထင္ရွားတဲ့ ေမာ္မန္ေနာက္တစ္ဦးကေတာ့  ဒီမိုကရက္တစ္ပါတီက နီဗားဒါးျပည္နယ္အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္  ဟယ္ရီရိဒ္ပဲျဖစ္ပါတယ္။

Governor Mitt Romney

Senator Harry Reid

တျခားနယ္ပယ္ေတြမွာ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားတဲ့ေမာ္မန္ေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ ဥပမာ ကမၻာေက်ာ္ ေသြးစုပ္ဖုတ္ေကာင္ရုပ္ရွင္ဇာတ္ကားျဖစ္တဲ့ Twilight ရဲ့ မူရင္းစာေရးသူနဲ႔ ရုပ္ရွင္ထုတ္လုပ္သူ အမ်ိဳးသမီးစာေရးဆရာမ Stephenie Meyer ဟာလည္း ေမာ္မန္ဂုဏ္း၀င္တစ္ဦး ျဖစ္ပါတယ္။ သူမဟာ Time Magazine ရဲ့ ၂၀၀၈ခုႏွစ္ ၾသဇာအလႊမ္းမိုးဆံုး ပုဂၢိဳလ္တစ္ရာစာရင္းမွာ နံပါတ္ ၄၉ ခ်ိတ္ခဲ့သူပါ။

Stephenie Meyer

ရုပ္ရွင္နယ္ပယ္မွာပဲ ေနာက္ထပ္ထင္ရွားတဲ့ ေမာ္မန္တစ္ဦးကေတာ့ ရုပ္ရွင္မင္းသမီး Marie Osmond ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သူမဟာ ဇာတ္ညႊန္းေရးသူ၊ ရုပ္သံတင္ဆက္သူနဲ႔ အဆိုေတာ္တစ္ေယာက္အျဖစ္လည္း ေအာင္ျမင္မႈေတြ အမ်ားၾကီးရခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။

Marie Osmond

ေနာက္အပိုင္းေတြမွာေတာ့ တျခားကိုးကြယ္ရာ ဘာသာေတြထဲက ဘာသာေရးအေၾကာင္းျပ Polygamy စနစ္က်င့္သံုးတဲ့ Community ေတြအေၾကာင္းကို ဆက္လက္တင္ဆက္ ေပးသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ျမတ္သိန္းထြန္း (ဘြရွင္)

ေအာက္တိုဘာ ၂၆၊ ၂၀၁၄